De alchemie van destilleren
Elke keer dat ik lavendel destilleer, geniet ik weer. De geur van verse bloemen, de opstijgende stoom en het moment waarop de eerste druppel olie zich scheidt van het water is een eeuwenoud proces dat mij altijd weer opnieuw verwondert.
Destilleren is voor mij meer dan techniek: het is een manier om met de plant te connecten, van soul to soul. Destilleren is niets anders dan het zuivere van het onzuivere scheiden zonder er ook maar iets aan te veranderen of mooier te maken dan het in wezen al is.
Hoe werkt stoomdestillatie van lavendel
De meest gebruikte methode om lavendelolie en lavendelhydrolaat te maken is stoomdestillatie. Hierbij gaat hete stoom door het plantmateriaal, waardoor de geurige moleculen losweken en met de stoom meekomen. Tijdens het afkoelen scheiden de stoffen zich in twee waardevolle producten:
- Lavendel etherische olie – de geconcentreerde, vluchtige geurstoffen die bovenop drijven.
- Lavender hydrosol – het geurige water dat onderin achterblijft.
In een apart blog vertel ik uitgebreid over waarom planten geur hebben.
De kunst van lavendel destilleren
Lavendel destilleren vraagt aandacht en gevoel voor timing. De bloeiende arens worden op kleinschalige velden met de hand geoogst, vaak net na de piekbloei. Bij grote lavendelvelden zoals in Frankrijk en Turkije heb ik gezien dat dit machinaal wordt gedaan. Te vroeg of te laat geplukt levert minder olie op en verandert de geur.
In Nederland destilleer ik lavendel in mijn koperen ketel. De buik vul ik met water en de korf met bloemen. De deksel wordt erop gezet, het koelsysteem aangesloten en alle naden worden hermetisch afgesloten met een papje van tarwebloem. Dan verwarm ik het water tot net onder het kookpunt, waardoor stoom ontstaat.
Deze stijgt op, wervelt door de bloemen en neemt de geurige moleculen mee omhoog. Afgekoeld rolt een melkachtige vloeistof naar beneden en druppelt in de glazen fles. Een proces dat langer dan een uur duurt.
Dit eeuwenoude ambacht voelt voor mij als alchemie: een samenwerking van water, vuur en planten. Een meditatieve bezigheid waarin geur, warmte en stilte samenkomen.
Wil jij weten waarom planten geur hebben? lees dan mijn speciale blog on that topic.
Geurige beleving
Op het moment dat de eerste stoom opstijgt, vult de ruimte om mij heen zich met een geur die nauwelijks te beschrijven is. Fris een beetje kruidig, met een vleugje bloemengeur en een zachte, zoete warmte is mijn geurbeleving. Verschillende momenten komt er een geurexplosie vrij tijdens het destilleren.
Ambacht en traditie
Iedere keer word ik verrast dat de geur elke keer weer iets veranderd. Tot alles uiteindelijk samenvalt in de fles. Een geur vol balans. En als je aandachtig ruikt, is het alsof de plant haar verhaal vrijgeeft. Een uitnodiging om stil te worden en te luisteren.
Eeuwenlang werden lavendelhydrolaat en lavendelolie in kleine hoeveelheden geproduceerd in handgemaakte koperen ketels, vaak op houtvuur. De eindproducten vonden hun weg naar geneeskunde en parfumerie.
Meer dan 25 jaar geleden leerde ik dit ambacht van een wijze man in Turkije. Zijn kennis en traditie werden overgeleverd van vader op zoon en op dat moment ook aan mij. Voor mij is het bijzonder om nog steeds ambachtelijk te destilleren: hand geoogste bloemen, kleine batches en in verbinding met het ritme van de natuur.
Lavendelsoorten en hun olie
Lavendel kent vele verschillende soorten. In Groningen werk ik vooral met Lavandula angustifolia – de echte lavendel, bekend om haar verfijnde geur en hoge kwaliteit olie.
Andere soorten waar ook etherische olie uit te destilleren zijn:
- Lavandin (Lavandula × intermedia) – een rijkbloeiende kruising tussen de angustifolia en latifolia, frisser van geur, vaak gebruikt voor zeep en geurzakjes.
- Lavandula latifolia spijklavendel or Spanish lavender met een fris kruidig en kamferachtige geur.
De keuze van het soort bepaalt geur, opbrengst en toepassing van de olie. Elke olie heeft zijn eigen charme.
Van kilo’s bloemen tot druppels olie
Voor 1 liter etherische olie van Lavandula angustifolia is ongeveer 90 kilo bloeiende arens nodig.
Lavandin – de hybride die je veel ziet – geeft aanzienlijk meer olie: zo’n 50 kilo bloemen levert al een liter olie op. Deze olie heeft een ander geurprofiel (meer kamfer) en wordt anders toegepast. En voor Latifolia ongeveer 90 kg nodig
De hoeveelheid hangt altijd af van
- Oogstmoment (Net rond de volle bloei geeft meestal de hoogste opbrengst)
- Klimaat en bodem (zonnige, droge omstandigheden verhogen opbrengst)
- Distillatieduur en techniek
Meer over de lavendel etherische olie lees je in mijn blog
Kwaliteit en puurheid
Wat maakt lavendelolie echt waardevol?
- Oogstmoment – bepaalt de geur, zacht of intens.
- Bodem en klimaat – terroir beïnvloedt de oliesamenstelling.
- Ambachtelijk proces – kleine batches, handgeoogst, geen toevoegingen.
Het resultaat is een olie die de essentie van de plant draagt: puur, krachtig en levendig.
Each region, climate, and lavender variety gives a unique scent profile and character.
Ik heb er ondertussen al verschillende mogen ruiken. Of ze nu bloeit op de glooiende heuvels van Spanje, aan de voet van de Mont Ventoux in Frankrijk of op de zonnige hoogvlaktes van Turkije …..elke lavendel draagt iets van haar land in zich. Ze neemt de wind, de bodem en het licht in zich op en schenkt ons telkens een andere geurige persoonlijkheid.
Mijn ervaring met lavendel destilleren
In Groningen destilleer ik elk jaar samen met mijn collega Will haar biologische lavendel. Wat begon als een ontdekkingstocht naar verschillende lavendelsoorten in de tuin, groeide uit tot een proefdestillatie vol geurbeleving en inspiratie.
Op veler verzoek organiseren we inmiddels een tweedaagse Masterclass Lavendel destilleren. Deelnemers omschrijven dit vaak als een lavendelretraite: één worden met de natuur, de ketel vullen met lavendelbloemen en de eerste druppel zien vallen. Het moment van geur en verbinding blijft keer op keer een hoogtepunt.
Soms vragen mensen mij: “Kun je ook mijn lavendel uit de tuin destilleren?” of “Ik heb heel veel rozemarijn, kun je daar ook olie van maken?” Het antwoord is: ja! Mijn koperen ketel is mobiel en ik kom graag langs voor een workshopdag. Zelfs van een kerstboom heb ik ooit olie gemaakt. Daar schreef ik een apart blog over: Distilling in the copper kettle.
Toepassingen van lavendelolie
Hoewel hier uitgebreider alles over te lezen valt in mijn aparte blog, alvast een korte opsomming:
- Ontspannend bij stress en slapeloosheid
- Verzachtend bij huidirritaties en insectenbeten
- Ondersteuning bij slaaprituelen
- Aromatherapie en natuurlijke parfumerie
Symboliek en plantenergie
Lavendel wordt al eeuwen geassocieerd met rust, zuiverheid en balans. Tijdens het destilleren voel ik die kwaliteiten tastbaar aanwezig. De plant nodigt uit tot vertraging, tot het loslaten van ballast en het terugkeren naar een diepere en rustige ademhaling.
Waarom lavendel destilleren zo waardevol is
Voor mij is lavendel destilleren een moment van diepe verbinding met de natuur. Het laat de cycli van het leven zien: niets gaat verloren, alles transformeert. Het proces is ook een spiegel voor mijn eigen leven: het zuivere scheiden van het onzuivere, zonder iets te veranderen of mooier te maken dan het al is.
Wat overblijft, is de essentie: puurheid en levensenergie.
Zelf de kunst van lavendel destilleren ervaren
Wil je deze geurige alchemie van dichtbij meemaken? Tijdens mijn Masterclass Lavendel destilleren leer je het proces stap voor stap, van het oogsten van de bloemen tot het zien vallen van de eerste druppel olie.
Een onvergetelijke ervaring voor iedereen die de kracht en ziel van lavendel wil ontdekken.
