De vraag waarom planten geur hebben wordt regelmatig aan mij gesteld, zo ook waarom ruikt de ene plant sterker als de andere en hoe komt het dat we uit de één wel geurstoffen kunnen halen en uit de anderen niet? Ga mee in de wonderbaarlijke wereld van de geuren uit Moeder Natuur en ontdek.
De reden dat planten geur hebben
Ja, je raad het al, het bloemetjes en bijtjes verhaal. Met hun geur trekken ze insecten aan, die nodig zijn voor het bestuivingsproces en dus de overleving van dit soort. Maar er is meer, want de geur speelt ook een belangrijke rol bij het afschrikken van herbivoren, of te wel het afschrikken van dieren die dol zijn op plantmateriaal. Denk hierbij aan rupsen, schapen, konijnen en andere zoogdieren.
De geur van de plant is er dus om bestuivers aan te trekken, te verleiden om vooral hen te bezoeken. Ze doen dit heel gericht naar diegene die ze nodig hebben om te overleven. Tegelijkertijd is geur ook hun afweermechanisme, voor hen die ze willen beschadigen. Deze geurstoffen zijn giftig of onaangenaam voor de herbivoren, dus ze laten het wel om de plant te beschadigen.
Geur is een belangrijk onderdeel van het ecosysteem en speelt een cruciaal rol in de interacties tussen planten en hun omgeving. Door middel van geur communiceren planten met andere organismen, waardoor ze kunnen overleven en zich kunnen voortplanten in hun omgeving.
Hoe ontstaat geur in een plant
Een plant maakt door een complex proces, wat bekend staat als fotsynthese zijn eigen geurstoffen aan. Bij fotosynthese maakt de plant suikers en andere stoffen uit licht, water en koolstofdioxide. Deze grondstoffen worden vervolgens verwerkt in de cellen van de plant en omgezet in allerlei verschillende stoffen, waaronder de geurende stoffen.
Het proces van het maken van deze geurstoffen wordt gereguleerd door specifieke enzymen en genen in de plant. Deze enzymen en genen bepalen hoeveel en welke geurstoffen er gemaakt worden.
Omgevingsfactoren, zoals temperatuur, licht en vocht, voedingsstoffen hebben hierop ook invloed.
De geurstoffen worden vervolgens vervoerd naar specifieke delen van de plant waar ze opgeslagen worden totdat ze nodig zijn. Wanneer de plant de geur nodig heeft, worden de geurstoffen uitgestoten en verspreiden ze zich in de lucht, verdampen als het ware in de lucht. Of ze scheiden de geur uit dmv “lekken” zoals het geurende hars van een boom.
Deze geurstoffen zijn vluchtige stoffen ook wel essentiële olie of etherische olie genoemd.
Deze geurende stoffen, vind je terug in verschillende plantdelen, zoals bloemen, bladeren, schors, stengels, zaden, vruchten en of wortels. Door middel van verschillend productie processen kunnen deze geuren uit planten gehaald worden. Dit zijn de zeer geconcentreerde etherische oliën of een absolute. Vele planten produceren zo weinig geurstoffen dat het (nog) onmogelijk is om ze “vangen” zoals bij lelietjes van dalen. En om je een idee te geven voor één liter lavendelolie hebben we ongeveer 70 kg lavendelarens nodig en voor één liter rozenolie 4000kg bloemblaadjes.
Wat maakt dat de ene plant sterker ruikt dan de andere
De sterkte van de geur die een plant heeft of te wel produceert, wordt bepaald door verschillende factoren namelijk
- Concentratie van geurstoffen: Sommige planten produceren grote hoeveelheden geurstoffen, waardoor hun geur sterk is, terwijl andere planten minder geurstoffen produceren en daarom een zwakkere geur hebben.
- Soort geurstoffen: Sommige geurstoffen zijn van nature sterker dan andere, afhankelijk van hun chemische samenstelling en structuur.
- Rassen of variëteiten: Sommige rassen of variëteiten van dezelfde soort plant kunnen sterk verschillen in de sterkte van hun geur, afhankelijk van hun genetische blauwdruk.
- Groeiomstandigheden: De hoeveelheid etherische oliën die een plant produceert, wordt beïnvloed door factoren zoals licht, temperatuur, water en bodemkwaliteit.
- Leeftijd van de plant: De concentratie van etherische oliën in een plant verandert tijdens zijn levenscyclus. Vaak zijn etherische oliën het sterkst aanwezig in bloemen en jonge scheuten.
- Omgevingsfactoren: wat is het landschap van de omgeving waar de plant groeit? Natuurlijk of woonomgeving, verharding, bossen, zee, verontreinig, industrieel.
Ongetwijfeld zullen er nog meerder factoren een rol spelen waar we nog geen weet van hebben. En ook hoe de verschillende factoren onderlinge samenwerken.
Geur, een geschenk van Moeder Natuur
Dat planten door middel van een ingenieus proces geur produceren voor eigen voortplanting, bescherming en afweer, en dat wij van die geur in ons dagelijks leven kunnen en mogen genieten, is toch wel een kostbaar geschenk van Moeder Natuur.
Tip
Zodra je de volgende keer een flesje met etherische olie opendraait , laat dan heel langzaam de geur naar boven dwarrelen naar je neus, sluit je ogen haal even diep adem en ruik de geur heel bewust en neem het met de inademing als het ware mee naar binnen. Doe dit gerust een paar minuten en “verbind” je als het ware met de geur en ervaar wat de geur met je doet.
